fazy połykania

Jedzenie i picie jest tą przyjemniejszą stroną życia. Spożywanie posiłków oprócz dostarczania niezbędnych składników odżywczych jest niewątpliwą przyjemnością. Zasiadając do posiłku czy nawet małej przekąski nie zastanawiamy się jaką drogę musi przebyć kawałek pysznego ciastka czy łyk kawy zanim dotrze do żołądka. W jednym ze wcześniejszych postów umieściłam informacje dotyczące ogólnej fizjologii połykania. Dzisiaj chciałabym napisać słów kilka o fazach połykania. Pracując z pacjentami, którzy mają zaburzenia połykania znajomość tychże faz jest istotna dla prawidłowej diagnozy i co za tym idzie postępowania terapeutycznego. Literatura przedmiotu wymienia cztery lub pięć faz połykania w zależności od autora. Ja korzystam w pracy z podziału na pięć faz. W tym poście napiszę krótko o fazach, natomiast kolejny wpis będzie o metodach diagnozowania i sposobach postępowania.
Zatem po kolei....

FAZA PREORALNA - w tej fazie dochodzi do spostrzeżenia pokarmu (rys. http://costadelsolrestaurants.blogspot.com/2009_05_01_archive.html). Mając do dyspozycji takie zmysły jak węch, wzrok, słuch zostajemy "poinformowani", że za chwilę będziemy jeść i/lub pić. Informacje, które docierają do nas pozwalają na przygotowanie się do kolejnych faz. Czyli przyjmujemy właściwą pozycję (np.zasiadamy do stołu), wydziela się ślina, która będzie potrzebna w kolejnych fazach do przygotowania tzw.bolusa. Tutaj istotnym elementem jest koordynacja oko-ręka-jama ustna. Zwykle trudności w tej fazie dotyczą pacjentów z demencją, chorych z zaburzeniami ruchowymi. Ćwiczenia jakie zwykle są wprowadzone do usprawnienia tej fazy dotyczą właśnie poprawy uwagi, koordynacji, spostrzegania.


FAZA ORALNA PRZYGOTOWAWCZA (USTNA PRZYGOTOWAWCZA)-w tej fazie mamy już pierwsze porcje jedzenia, które rozpoczynają swoją drogę od ust do żołądka, czyli na całym trakcie pokarmowym (rys. http://www.issw.com.sg/swallowing-therapy.html). W tej fazie dochodzi do uformowania kęsa pokarmu w tzw.bolus. Pokarm zostaje wymieszany ze śliną (nawilżony), rozdrobniony i uformowany. Właściwy przebieg tej fazy uwarunkowany jest prawidłową pracą mięśni policzkowych, warg, języka i żuchwy.


FAZA ORALNA TRANSPORTOWA (USTNA TRANSPORTOWA)-jest momentem kiedy uformowany bolus pracą mięśni, głównie języka przesuwany jest w głąb jamy ustnej w kierunku gardła (rys. http://www.issw.com.sg/swallowing-therapy.html). W tej fazie biorą udział wymienione wcześniej struktury, ale również zaczyna się bardzo ważny moment osłaniania dróg oddechowych. W trakcie przesuwania się pokarmu dochodzi do unoszenia się podniebienia miękkiego co ma zapobiegać przedostawaniu się jedzenia do jamy nosowej. Widać zatem,że ważne jest, aby podniebienie miękkie pracowało prawidłowo.

FAZA FARYNGEALNA (GARDŁOWA)- kolejny etap jaki pokonuje bolus (uformowany kawałek jedzenia) (rys. http://www.issw.com.sg/swallowing-therapy.html), to przejście do gardła. Właściwy przebieg tej fazy to sprawne podniebienie miękkie i głównie tył języka. Faza gardłowa to kolejny bardzo ważny etap ochrony dróg oddechowych-dochodzi do uniesienia się krtani i zamknięcia dróg oddechowych, otwiera się przełyk (górny zwieracz)i jedzenie przechodzi powoli do przełyku. Tutaj kluczowym elementem jest prawidłowy odruch kaszlowy i odruchy podniebienno-gardłowe, które warunkują czucie z zakresu tylnej ściany gardła.


FAZA PRZEŁYKOWA -  na tym etapie jedzenie przechodzi przez przełyk do żołądka (rys. http://www.issw.com.sg/swallowing-therapy.html). Ponieważ przełyk sam z natury wykonuje tzw.ruchy robaczkowe, jedzenie jest przesuwane do poziomu zwieracza żołądka, który pod wpływem bodźca się otwiera i "wpuszcza" jedzenie.

W kolejnym wpisie przedstawię sposoby badania i uwagi dotyczące postępowania. Jeżeli Was interesuje ten temat, mam nadzieję,że Wasze uwagi zapytania pomogą mi w tworzeniu kolejnych zapisów.